در افغانستان نیز سابقه تغییر نگرش به وضعیت سنتی زنان به همین بیست سال قبل، برپایی نظامـ کنونی برمی گردد. متأسفانه تا این دوران فرهنگ مردسالـاری حاکمـ بر جامعه سنتی در افغانستان دیدگاهی تحقیرآمیز نسبت به زنان داشت و مجال فعالیت سیاسی و اجتماعی را به آنان نمی داد. در نظامـ کنونی نیز همین زنانی مانند بانو فوزیه کوفی بودند که مبارزات شان را برای احقاق حقوق زنان افغانستانی آغاز کردند و با وجود فشارهای تندروان، تا حد زیادی نیز به نتیجه رسیده اند.
حزب موج تحول افغانستان اوایل این هفته جواز فعالیت گرفته و رسما به کار خودش به عنوان یک حزب آغاز به‌کار نمود. هر چند در افغانستان دهها حزب کوچک و بزرگ دارای جواز فعالیت‌اند، اما تشکیل حزب موج تحول افغانستان یک تفاوت بارز با دیگر احزاب کشور دارد و آن اینکه، رهبر این حزب یک بانوی افغانستانی است. حزب موج تحول را بانو فوزیه کوفی، یکتن از سیاستمداران مطرح کشورمان بنیانگذاری کرده است. این نخستین حزبِ سیاسی به رهبری یک زن در افغانستان است. این خبر از آنجایی بیشتر اهمیت پیدا میکند که در افغانستان هنوز بعضی از وظایف سیاسی و فرهنگی با جنسیت تعیین میشود. ما به بهانه تشکیل اولین حزب سیاسی در افغانستان به رهبری یک زن، پیرامون فعالیت‌هـای زنان و نقش آنان در توسعه اجتماع مینگاریمـ.
مشارکت زنان در همه فعالیتهای سیاسی یک ضرورت
یکی از ابعاد توسعه سیاسی، مشارکت سیاسی است. زنان ۵۰٪ جمعیت را تشکیل میدهند. از آنجا که مردان نمی توانند به اندازه کافی از منافع زنان دفاع کنند، مشارکت زنان در همه فعالیتهای سیاسی یک ضرورت است بنحوی که میتوان گفت اگر زنان در حوزه سیاسی، اقلیتی بشمار آیند، دموکراسی ناتمامـ است. مشارکت سیاسی زنان به معنای شرکت زنان در انتخابات و برای رأی دادن نیست، بلکه مشارکت به معنای آن است که زنان در تمامـ نهادهای دموکراتیک نقش تعیین کننده و تصمیمـ گیرنده داشته باشند. چرا که اجتماع مجموعه‌ای از افراد انسانی است که با نظامات، سنن، آداب و قوانین خاص به یکدیگر پیوند خورده اند. افراد انسانی که جامعه را تشکیل میدهند دو جنس مرد و زن هستند، همانگونه که خداوند آدمی را به دو صورت مذکر و مؤنث خلق نمود و با قرار دادن نیازهای طرفین در آن دو، زمینه تشکیل خانواده و تشکّل اجتماعات را فراهمـ آورده است، از طرفی، دیگر اندیشمندان اجتماعی، انسان را موجودی مدنی الطبع میدانند. استاد مطهری در خصوص نظر اسلـامـ در این باره میفرماید: از آیات کریمه قرآن استفاده میشود که اجتماعی بودن انسان در متن خلقت و آفرینش او پی ریزی شده است.
نقش اجتماعی زن مورد توجه خاص اسلـام
با چنین تصوری از انسان، جامعه شناسان قائلند که او باید در اجتماع خویش نقش یا نقشهایی را ایفا نماید. این نقش آفرینی در جامعه مورد توجه خاص مکتب انسان ساز اسلـامـ بوده است و این مکتب انسان را موجودی دارای مسؤولیت نسبت به دیگران و جامعه معرفی میکند و از وظایف مسلمانان میداند. چنان که در حدیث آمده است: کلکمـ راع و کلکمـ مسؤول عن رعیته.
آنچه که قابل توجه است، این است که نقش آفرینی و مسؤولیت پذیری انسان در جامعه تنها اختصاص به مردان ندارد بلکه، زنان همـ در این راستا سهمـ قابل توجهی در اجتماع دارند. همانگونه که سیاق حدیثی که در بالـا ذکر شد نیز مبین همین مسأله است، زیرا خطاب به همه مسلمانان است.
بنابراین، زنان به عنوان بخش مهمی از پیکر اجتماع، حامل بار سنگین مسؤولیتهای خانوادگی و اجتماعی هستند و دوشادوش مردان میتوانند در صحنه‌هـای گوناگون حضور یابند. در هر جامعه‌ای یکی از فراگردهای مهمـ، مشارکت سیاسی و اجتماعی میباشد که آحاد مردمـ اعمـ از مرد و زن به عنوان عضو جامعه و نظامـ اجتماعی در آن سهیمـ هستند؛ زیرا یکی از عواملی که میتواند نقش مؤثری در فرایند توسعه و رشد یک کشور ایفا نماید، مشارکت عمومی است. به همین خاطر از نظر نظریه پردازان توسعه، مشارکت یکی از ارکان و عوامل مؤثر در رشد و توسعه در هر جامعه‌ای به حساب میآید.
سابقه تاریخی فعالیت اجتماعی سیاسی زنان مسلمان
مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان، سابقه طولـانی دارد، چنانکه کرارا در تاریخ اسلـامـ به مواردی برمی خوریمـ که زنان بزرگی چون خدیجه کبری(س)، فاطمه(س) دختر گرامی پیامبر(ص) و زینب دختر گرامی حضرت علی(ع) و دیگر بانوان مسلمان با مشارکت فعال در صحنه‌هـایی که ضرورت مییافت، از طریق خطابه، مبارزه و حمایت از مقامـ رسالت و ولـایت، نقشهای مؤثری ایفاء میکردند.
اما در دوره‌هـای اخیر، بسیاری از صاحب نظران، سابقه جنبش و مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان را از دوران انقلـاب فرانسه به بعد میدانند و ضرورت مشارکت زنان از این دوران به بعد است که شدیدا مورد توجه نویسندگان و صاحب نظران قرار میگیرد. چنانچه المپ دوگوژ، نویسنده فرانسوی در 1168 (1789) در اعلـامیه حقوق زن و شهروند اعلـامـ داشت: همچنان که زنان حق دارند که بالـای چوبه دار بروند به همین سان حق دارند که بالـای سکوی خطابه بروند.
در افغانستان نیز سابقه تغییر نگرش به وضعیت سنتی زنان به همین بیست سال قبل، برپایی نظامـ کنونی برمی گردد. متأسفانه تا این دوران فرهنگ مردسالـاری حاکمـ بر جامعه سنتی در افغانستان دیدگاهی تحقیرآمیز نسبت به زنان داشت و مجال فعالیت سیاسی و اجتماعی را به آنان نمی داد. در نظامـ کنونی نیز همین زنانی مانند بانو فوزیه کوفی بودند که مبارزات شان را برای احقاق حقوق زنان افغانستانی آغاز کردند و با وجود فشارهای تندروان، تا حد زیادی نیز به نتیجه رسیده اند.
ضرورتهای فعالیت اجتماعی زنان
در فرایند مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان توجه معقول به چند عامل مهمـ ضروری میباشد:
الف ـ زنان نسبت به مقامـ، موقعیت و شؤون اجتماعی خود آگاهی پیدا میکنند زیرا مسأله شناخت خود و موقعیت خویش در مکتب اسلـامـ مورد عنایت خاصی است، به گونه‌ای که خودشناسی زیربنای تمامی شناختها میباشد.
ب ـ برای خود در نظامـ سیاسی و اجتماعی، جامعه نقش قائل بوده و خود را عضو فعال جامعه تلقی نمایند. ماکس وبر در این خصوص مینویسد: روابط اجتماعی زمانی خصلت جماعتی پیدا میکند که جهت‌گیری رفتار اجتماعی بر احساس همبستگی شرکت کنندگان استوار باشد.
ج ـ جنبش و مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان وقتی به معنای واقعی کلمه ظاهر میشود که خودجوش، رقابت آمیز، گروهی، سازمان یافته و مبتنی بر مطلوبیتهای مناسب و خاص زنان باشد.
د ـ زنان نسبت به اجتماع بر حسب وظیفه، احساس مسؤولیت نمایند. چنانچه حدیثی که ذکر آن رفت، به این مسأله اشاره داشت (کلکمـ راع و کلکمـ مسؤول عن رعیته).
ه··· ـ شرایط لـازمـ برای حضور آگاهانه و فعال در صحنه‌هـای مختلف اجتماعی را کسب نمایند.
با توجه به مطالب فوق، برای افزایش میزان مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان باید به مجموعه‌ای از عوامل و مسائل توجه داشت تا زنان بتوانند از آن رهگذر، حضوری مستمر و مؤثر در جامعه داشته و در فرایند رشد و توسعه کشور نقش آفرین باشند.
به هر صورت قدرت و سیاست در جهان مدرن همراه با خشونت و منازعه تعریف میشـود، اما اگر در كنـار مـردان، زنـان نیـز بـا حضـور مادرانـه شـان در تصمیمـ‌گیریهای كلـان و سیاست ورزی‌هـای ملی و جهانی مشاركت داشته باشند تا صلح و مهربانی بر جوامع ملی و جهانی و به خصوص در کشور جنگ زدۀ ما حاكمـ شود؛ تعاملـات همـ افزایانه در قدرت و سیاسـت، جایگزین تقابلهای مخرب كنونی گردد؛ و به بیانی دیگر مادرانه‌گی از حوزۀ خصوصی به حوزۀ عمومی تسری یابد.
در پایان ما با آرزوی موفقیت خدمت بانوی توانا و سیاستمدار لـایق کشور، بانو فوزیه کوفی؛ برای تمامی اعضای حزب موج تحول افغانستان، آرزوی بهروزی و پیروزی در عرصه‌هـای مختلف زندگی مینمائیمـ و تشکیل حزب موج تحول را به یکایک آنان تبریک عرض مینمائیمـ.
نویسنده: جواد سروری
منابع
1ـ فاستر، مایکل ب، خداوندان اندیشه سیاسی، ج1، ترجمه جواد شیخ الـاسلـامی
2ـ مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ
4ـ پالمر مونتی و لـاری اشترن، نگرشی جدید به علمـ سیاست، ترجمه منوچهر شجاعی
6ـ بشیریه، حسین، جامعه شناسی سیاسی